Het lerarentekort: er is maar 1 oplossing en dat is salarisverhoging

Iedereen in en om het onderwijs heeft de afgelopen jaren wel iets gezegd over het lerarentekort in het basisonderwijs. Er zijn actieplannen gepresenteerd, zij-instromers worden gestimuleerd, grote steden maken het wonen aantrekkelijker, het kan niet op. En ondertussen blijft het probleem onverminderd groot.

En nu is Prinsjesdag geweest en debatteert de kamer over de miljoenennota, waarin precies nul euro is uitgetrokken om iets te doen aan het lerarentekort in het basisonderwijs. De regeringspartijen betogen dat het niet duidelijk is of meer geld voor salarisverhoging het probleem wel helpt op te lossen. Want misschien zijn kleinere klassen wel veel effectiever.

We worstelen nu al jaren met dit probleem en mede door demografische ontwikkelingen is het voorlopig nog niet opgelost. Daarom is er op dit moment maar 1 oplossing: de salarissen van leerkrachten in het basisonderwijs moeten substantieel omhoog. En ik zou niet zo gauw kunnen bedenken waarom het niet naar het niveau zou moeten van leerkrachten met een gelijkwaardige lerarenopleiding in het voortgezet onderwijs.

Het is de enige oplossing. Verder hebben we alles al geprobeerd. De grote uitdaging is dat er op dit moment eigenlijk geen werkloosheid meer is. De enige mogelijkheid om de koek groter te maken zit hem dus bij het verhogen van het aantal in- en zij-instromers. En om dat aantal te verhogen is er eigenlijk maar een variabele die de overheid kan beïnvloeden: het salaris.

Want we vergeten het nog wel eens, maar de arbeidsmarkt is een markt. Met vraag en aanbod. En we hebben nu structureel grote vraag en structureel te weinig aanbod. In elke normale markt gebeurt dan wat in het onderwijs een groot taboe lijkt te zijn: de prijs, het salaris gaat omhoog. Zodat het aanbod van zowel zij- als nieuwe instromers zal toenemen.

En dan worden de secundaire problemen ook makkelijker oplosbaar. Kleinere klassen zijn immers een stuk eenvoudiger te realiseren met meer leerkrachten.

Tot zover de oplossing. Dan de randvoorwaarden:

1. Scholen mogen geen gebruik meer maken van uitzendbureaus of andere tussenpersonen. Die drijven slechts de prijs op terwijl de koek niet groter wordt. Dat leidt effectief tot minder geld voor het onderwijs in het algemeen en salarissen in het bijzonder. Het openbaar basisonderwijs in Amsterdam geeft hiervoor gelukkig het goede voorbeeld al.

2. Aandacht voor kwaliteit en professionaliteit in het basisonderwijs en de processen die daarbij horen: focus op resultaten, continue aandacht voor verbetering en eigen ontwikkeling, zelfreflectie, intervisie & organiseren van feedback.

3. Het grootste deel van de leerkrachten is dol op zijn of haar baan. En terecht horen we (bijvoorbeeld op social media) regelmatig wat er allemaal niet goed is, maar dat helpt niet om het vak aantrekkelijk te maken voor buitenstaanders. Dus een oprechte oproep aan elke leerkracht om ook eens wat vaker te delen wat het vak zo mooi, inspirerend en vervullend maakt!

Een forse salarisverhoging zal op korte termijn effect hebben op de aantrekkelijkheid van het vak. Natuurlijk duurt het nog even voordat het aantal leerkrachten dan is toegenomen, maar daar staat tegenover dat de zittende leerkrachten al direct profiteren van het hogere salaris en daarmee gecompenseerd worden voor het extra werk dat ze nog even zullen moeten verzetten.

Gelukkig hebben we er als maatschappij het geld voor. Of we het er voor over hebben is de grote vraag.

In de jaarlijkse School!Week laat het openbaar onderwijs onder het motto ‘Ik ben welkom’ zien waar het voor staat. In 2019 was het thema ‘Openbaar onderwijs heeft karakter’. Wat is dat karakter nu precies?  

Sinds 2012 staan jaarlijks een week lang de kernwaarden van het openbaar onderwijs centraal. De VOO en VOS/ABB organiseren landelijke activiteiten en vele scholen laten zien wat zij in huis hebben. Met debatten, flashmobs, kunstprojecten, open lessen en acties voor de buurt tonen ze dat ze midden in de samenleving staan en goed onderwijs voor álle kinderen nastreven. Dit jaar was de aftrap in Assen: hier organiseren Plateau Assen, het Dr. Nassau College en PrO Assen elk jaar een debat voor leerlingen van het primair en voortgezet onderwijs.  

Debat is er ook over het karakter van het openbaar onderwijs: want zijn we het daar eigenlijk wel over eens? Op sommige scholen wordt hier nauwelijks over gesproken. Men is er druk met alle andere uitdagingen waar het onderwijs dagelijks voor staat of vindt de discussie over identiteit achterhaald. Op andere scholen wordt wel het gesprek gevoerd over kernwaarden, maar worstelt men met een vervolgvraag: hoe geef je het eigen karakter vorm in je dagelijks handelen en hoe maak je het zichtbaar voor de buitenwereld?  

De puzzel voor de leerkracht 
Dat ‘handen en voeten geven’ aan het openbare karakter, kan vormkrijgen in beleid en schoolorganisatie, maar vraagt vooral veel van de leerkracht. Wat de leerkracht daarvoor nodig heeft, stond centraal tijdens de studiemiddag op Hogeschool Windesheim. Deze studiemiddag werd midden in de School!Week georganiseerd in samenwerking met de pabo’s die het Diploma Openbaar Onderwijs (DOO) uitgeven. Voor dit diploma volgen studenten tijdens hun opleiding een programma dat hen voorbereidt op het vormgeven aan de kernwaarden van het openbaar onderwijs. De VOO en VOS/ABB hebben in samenwerking met de pabo’s kwaliteitseisen voor de opleiding en bekwaamheidseisen voor leerkrachten vastgesteld en visiteren de opleidingen elke 6 jaar. Dit leidt altijd tot levendige discussies: wat moeten deze studenten nu meer of anders kunnen dan studenten die voor het bijzonder onderwijs kiezen? Is het kunnen uitgaan van verschillen en vorm kunnen geven aan actief pluriform levensbeschouwelijk en burgerschapsonderwijs geen vereiste voor álle leerkrachten? Sommige pabo’s kiezen er dan ook voor een geïntegreerd programma voor alle studenten aan te bieden, met vaak veel aandacht voor de persoonlijke vorming van de leerkracht in spe. Bewustwording en vorming van de eigen visie op het leven en onderwijs vormen een belangrijke basis voor het begeleiden van de dialoog tussen leerlingen.  

De studiemiddag startte met een lezing van Erik Renkema, hogeschoolhoofddocent Levensbeschouwelijke Educatie en Diversiteit. De School!Week slogan ‘Ik ben welkom’ sluit aan bij wat meestal als eerste genoemd wordt als karakteriserend voor het openbaar onderwijs: iedereen is welkom, ongeacht culturele, etnische, seksuele en levensbeschouwelijke achtergrond en voorkeur. Renkema pleit er echter voor om te spreken van ‘hoogachtend’ ieders overtuiging en achtergrond in plaats van ‘ongeacht’. Het gaat immers om meer dan ruimte laten. Er moet een cultuur zijn van nieuwsgierigheid, openheid en aandacht voor elkaars verhaal. Dit sluit aan bij het pleidooi van de VOO voor actieve pluriformiteit, dat volgt uit de wettelijke opdracht aan het openbaar onderwijs (zie kader).  

Democratische samenleving als fundament 
Na deze lezing volgden verschillende cirkelsessies met presentaties van pabostudenten en workshops over filosoferen met kinderen en democratische waarden. Rob Bartels, docent filosofie en pedagogiek aan de pabo van Inholland, bepleit dat openbaar onderwijs niet waardenvrij of neutraal is. Het is het onderwijs van en voor de samenleving en aangezien onze samenleving een democratie is, moet het openbaar onderwijs dus ook gebaseerd zijn op de democratische waarden. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar blijkt toch voer voor een pittige discussie. Want wie bepaalt dan wat die democratische waarden zijn? Hoe universeel zijn deze en wat als via democratische weg bepaalde waarden worden losgelaten? Volgens Bartels gaat het echter om een manier van samenleven en niet alleen om een politiek systeem en zou dat laatste dus niet meer democratisch zijn.  

Een van de pabodocenten vraagt zich tussendoor af waarom de VOO zo kritisch is op Artikel 23 en het bijzonder onderwijs, want wat voor last heeft het openbaar onderwijs van bijzondere scholen? Het gaat echter niet om die laatste vraag maar om het effect op de samenleving en in het bijzonder om de kinderen. Zíj moeten de kans krijgen zich breed te ontwikkelen en niet beperkt worden door de achtergrond van hun ouders. Het is aan de school om een verhaal naast het verhaal van thuis te plaatsen. 

Kinderen hebben hun eigen verhaal
Het draait om de kinderen, dus hoe denken zij er eigenlijk zelf over? Niet voor niets wordt de School!Week traditiegetrouw afgesloten met een Kinderconferentie. Onder leiding van Kindercorrespondent Tako Rietveld gingen leerlingen van verschillende openbare scholen onder het motto ‘Toon Karakter!’ met elkaar aan de slag. In een workshop waarin zij leerden debatteren spraken zij o.a. over het afschaffen van religieus onderwijs en inspraak van leerlingen op het schoolbeleid. De leerlingen gingen er vol in, met uitspraken variërend van ‘leren hoeft niet altijd leuk te zijn’ tot ‘alle scholen moeten openbaar zijn, want dan kun je leren van elkaars geloof, ontdekken wat je fijn vindt en vriendschappen sluiten. En als we volwassen zijn misschien wel vriendschappen sluiten tussen landen’. Wat henzelf vooral opviel is dat ze soms van standpunt veranderden doordat ze verplicht argumenten voor of tegen een stelling moesten verzinnen: ‘ik heb geleerd in andermans schoenen te staan’. In een creatieve workshop stonden de leerlingen stil bij hun eigen karakter. Wat zijn hun sterke eigenschappen en hoe dragen ze daarmee hun steentje bij aan de samenleving? De leerlingen beschilderden hun eigen steentjes en toonden daarmee hun unieke talenten. De steentjes maakten ook nieuwsgierig en wat volgde waren mooie gesprekken over ieders verhaal.  

Meer lezen, of volgend jaar ook meedoen met de School!Week? Kijk op www.openbaaronderwijs.nu. 

Op donderdag 12 september spreekt de Tweede Kamer over het wetsvoorstel ‘Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen’. De Vereniging Openbaar Onderwijs roept u op tegen dit wetsvoorstel te stemmen, aangezien de samenleving op dit moment niet gebaat is bij ‘meer ruimte voor segregatie’.

Tijdens de hoorzitting over dit wetsvoorstel op 6 december 2018, waarschuwde de VOO met vele anderen al voor de risico’s op toenemende segregatie die aan dit wetsvoorstel verbonden zijn. De kans is groot dat er meer ‘hokjesscholen’ ontstaan van en voor specifieke doelgroepen. Nog meer dan nu al het geval is zal pluriformiteit dan tússen scholen in plaats van bínnen scholen te vinden zijn. Dit terwijl scholen een afspiegeling van de samenleving zouden moeten vormen, waarin kinderen kennismaken met een verscheidenheid aan waarden en achtergronden (zoals wij vorige week ook bepleitten in de hoorzitting over artikel 23 Grondwet).

De breed gedeelde zorgen over segregatie lijken echter niet gedeeld te worden door minister Slob. In zijn nota naar aanleiding van de door uw Kamer gestelde vragen^[1] wuift hij alle risico’s weg, hoewel de argumentatie daarvoor ontbreekt. Hij geeft slechts aan dat het wetsvoorstel niet bedoeld is om segregatie tegen te gaan, maar om de vrijheid van onderwijs te vergroten. Het feit dat dit voorstel niet bedoeld is als oplossing voor segregatie, is echter nog geen reden om het in te voeren als het probleem daarmee waarschijnlijk vergroot wordt.

Door prof. dr. Waslander werd eerder gewaarschuwd^[2] dat met dit voorstel publieke waarden mogelijk in sterkere mate door particuliere belangen verdrongen zullen worden. Slob wuift ook deze waarschuwing weg, door te stellen dat de deugdelijkheidseisen en het toezicht hierop voldoende waarborgen bieden voor de kwaliteit van onderwijs en het maatschappelijk belang. Hierbij wordt o.a. gewezen op de kerndoelen, eindtermen en de burgerschapswet. De nieuwe burgerschapsopdracht en kerndoelen op dit terrein zijn echter nog niet wettelijk vastgelegd, wat onderhavig wetsvoorstel dus voorbarig maakt.

Het door de VOO gesteunde voorstel van VOS/ABB om bij nieuw op te leveren woonwijken bij aanvang als eerste een openbare school te stichten, wordt afgewezen met het argument dat ‘de vrijheid van onderwijs ook in nieuwbouwwijken geldt’, hoewel onduidelijk wordt op welke wijze dit de vrijheid van onderwijs zou inperken. Slob weigert tevens dit voorstel verder te onderzoeken.

Ook voorgestelde wijzigingen in de regels omtrent het toelatingsbeleid van scholen (met name een algemene acceptatieplicht) ziet Slob niet zitten, omdat dit de vrijheid van onderwijs aan zou tasten. Scholen blijven vrij een eigen toelatingsbeleid te voeren en dus kinderen te weigeren en segregatie in stand te houden. De VOO is van mening dat de mogelijke negatieve consequenties van deze wet dermate groot zijn, en de wil van de minister om de zorgen hierover serieus te nemen dermate klein, dat het onverstandig zou zijn deze wet aan te nemen, en roept de Kamerfracties dan ook op tegen de wet te stemmen.n

[1] Kamerstukken II 2018-2019, 35050, nr. 6.

[2] https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=00d8211f-8dba-4dcf-b9a0-9317df158ab5&title=Position%20paper%20S.%20Waslander%20t.b.v.%20hoorzitting%2Frondetafelgesprek%20Wetsvoorstel%20Meer%20ruimte%20voor%20nieuwe%20scholen%20d.d.%206%20december%202018%20.pdf

Versterking medezeggenschap, een initiatief van de ouder- en onderwijsorganisaties, organiseert dit najaar twee regionale netwerkbijeenkomsten speciaal voor leden van de medezeggenschapsraad van scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Doel van de bijeenkomsten is naast informatievoorziening vooral ook een mogelijkheid bieden andere MR-leden uit de regio te ontmoeten om contacten te leggen en ervaringen te delen. Na het plenaire deel kunnen de deelnemers kiezen uit drie workshops, georganiseerd door de VOO, CNV Onderwijs en Ouders & Onderwijs.
De eerste bijeenkomst vindt plaats op 17 oktober in het Drenthe College in Assen, de tweede op 28 oktober in het Koning Willem 1 College in Den Bosch. Er zijn voor de deelnemers geen kosten verbonden aan deelname, deze worden gedragen door Versterking medezeggenschap.

Data en locaties

17 oktober 2019: Drenthe College, Anne de Vriesstraat 70, Assen
28 oktober 2019: Koning Willem 1 College, Vlijmenseweg 2, 5223 GW ’s-Hertogenbosch

Programma

17.30 – 18.00 Ontvangst met koffie/thee en broodjes
18.00 – 18.30 Inleiding door Kitty Ramakers, projectleider Versterking medezeggenschap
18.45 – 19.45 1e workshopronde
19.45 – 20.15 pauze
20.15 – 21.15 2e workshopronde
Borrel/afsluiting

Workshops

1. Geld en school – Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO)
Hoe lopen de geldstromen in het onderwijs en hoe kan de MR hier invloed op uitoefenen? In deze workshop laten we onder meer zien hoe een school aan zijn financiële middelen komt, welk deel van het geld voor bovenschoolse zaken wordt ingezet en hoe het zit met het geld voor passend onderwijs.

2. MR, profileer en presenteer jezelf aan de achterban met een filmpje! – CNV Onderwijs
Een filmpje is een ludieke manier om je als MR te presenteren aan je achterban. Wie zijn jullie en wat doen jullie? In een filmpje laat je het zien! Tijdens de workshop ervaar je hoe je eenvoudig een leuk filmpje kunt maken met je smartphone.

3. Ouders in en om de school – Ouders & Onderwijs.
Ouders zijn een onontbeerlijke partner voor de school. Ze hebben een formele (MR, OR) en een informele rol. De Staat van de Ouder 2019 laat zien dat er (te) veel afstand is tussen formele en informele ouderbetrokkenheid. In deze workshop laten we aansprekende voorbeelden zien en bespreken we kansen en mogelijkheden voor de samenwerking tussen ouders en school.

Aanmelden en informatie

Aanmelden kan door het aanmeldformulier in te vullen. Versterking medezeggenschap is bereikbaar door een e-mail te sturen naar [email protected]
Kijk voor meer informatie over Versterking medezeggenschap op www.infowms.nl.

De inschrijving voor het 13e WMS congres 2019 staat vanaf 2 september open.

Op woensdag 27 november 2019 vindt het 13e landelijke WMS congres plaats in de ReeHorst in Ede met als thema Meer verantwoordelijkheden, meer samenwerking. Het congres wordt georganiseerd door Onderwijsgeschillen en het project Versterking medezeggenschap, waar de Vereniging Openbaar Onderwijs onderdeel van uitmaakt.
De landelijke (onderwijs)organisaties en een aantal deskundigen uit de praktijk verzorgen in drie rondes 47 inspirerende workshops (waarvan 6 workshops door de VOO worden georganiseerd), sessies en lezingen.
Het is een leerzame dag voor iedereen die betrokken is bij zeggenschap en medezeggenschap in het funderend onderwijs. Een deel van het aanbod workshops en lezingen sluit aan bij het thema van de dag, maar ook actuele ontwikkelingen komen aan bod.  

Plenaire opening

De keynote speaker is Boris van der Ham, oud-politicus, acteur en voorzitter van het Humanistisch Verbond. Als democratie-activist en oud-Kamerlid weet Van der Ham als geen ander hoe belangrijk samenwerking is. DNL theatercollectief gaat tijdens het plenaire deel op geheel eigen wijze in op het thema en zorgt voor de luchtige toets.

Aanbod voor brede doelgroep en voor specifieke doelgroepen

Naast een groot aanbod van workshops en lezingen voor een brede doelgroep worden er ook workshops voor specifieke doelgroepen aangeboden. 
Het Landelijke Aktie Komitee Scholieren (LAKS) verzorgt in elke ronde een workshop voor leerlingen in de (G)MR. Alle reden dus voor leerlingen om zich aan te melden. 
Voor bestuurders, directieleden en schoolleiders, wordt er onder meer een masterclass door Boris van der Ham verzorgd. En in elke ronde worden workshops/lezingen aangeboden voor beginnende/startende (G)MR-leden.  
Lees voordat u uw keuze maakt de beschrijvingen van de workshops/lezingen goed door. 

Inschrijving en informatie

Op de websites van Onderwijsgeschillen en infowms vindt u uitgebreide informatie. Inschrijving kan uitsluitend individueel en online. Kosten bedragen € 99,- inclusief lunch.