Samen leven, samen leren

24 procent van de medezeggenschapsraden in het primair onderwijs geeft aan niet of niet correct te zijn betrokken bij de besluitvorming over de inrichting van het onderwijs vanaf 11 mei, het moment waarop de basisscholen weer open mochten.

Dit blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd door de Vereniging Openbaar Onderwijs onder ruim 400 medezeggenschapsraden in het hele land. De VOO besloot dit onderzoek te houden door de vele vragen die zij kreeg over hoe de medezeggenschap betrokken zou moeten zijn en schreef daar een duidelijke handreiking voor.

Besluitvorming afstandsonderwijs

Bij de besluitvorming over de inrichting van het afstandsonderwijs na de sluiting van de scholen op 15 maart is maar liefst 56% van de medezeggenschapsraden niet correct betrokken, zo blijkt uit het onderzoek.

“Wij hebben er natuurlijk begrip voor dat het in deze situatie niet mogelijk is om reguliere termijnen voor advies- en instemmingsverzoeken in acht te nemen. Maar dat doet niets af aan het feit dat ook in crisistijden – en misschien zelfs wel juist in crisistijden- de wet geldt en het bevoegd gezag op z’n minst een inspanningsverplichting heeft om in de geest van de wet te handelen.” Aldus Marco Frijlink, voorzitter van de Vereniging Openbaar Onderwijs.

“Gelukkig zien we dat na de eerste paniek het aantal scholen waar het wel goed gaat aanmerkelijk toeneemt, maar 24% van de scholen waar het niet goed gaat is nog steeds veel te veel.”

MR wordt overgeslagen als partner

De meest gehoorde klacht is dat de medezeggenschapsraad wordt geconfronteerd met kant en klare plannen waar niets meer aan te wijzigen valt of die soms zelfs al gecommuniceerd zijn naar de ouders. Ook komt het regelmatig voor dat de directie wel overlegt met het team, of met de personeelsgeleding van de MR, maar niet met de ouders.

Samenwerking MR en bevoegd gezag positief

Uit het onderzoek blijken verder opmerkelijke verschillen. Bij een groot deel van de respondenten is de mening over de samenwerking tussen de MR en het bevoegd gezag over het algemeen positief (84%), waarbij ruim de helft de samenwerking met een 7 of hoger beoordeelt. Daar staat tegenover dat 16% de samenwerking een onvoldoende geeft. Over het functioneren van de MR zelf oordeelt 83% positief.

Frijlink: “uiteindelijk is goede medezeggenschap geen doel maar een middel. Het belangrijkste middel dat we hebben om ervoor te zorgen dat het onderwijs niet alleen een bestuursverantwoordelijkheid is, maar dat ook leerkrachten en ouders werkelijke invloed hebben op de vormgeving van het onderwijs op de scholen.”

De Vereniging Openbaar Onderwijs is daarom van mening dat het belangrijk is dat niet alleen medezeggenschapsraden, maar ook besturen en schoolleiding goed op de hoogte zijn van de werking van de medezeggenschap op scholen en zich proactief houden aan de verplichtingen die zij op grond van de wet hebben.

Update 22 april 2020: dit artikel is een bijgewerkte versie van het artikel dat op 15 april verscheen. Toen anticipeerden we op de maatregelen die de minister-president waarschijnlijk zou afkondigen op zijn persconferentie op 21 april. Inmiddels is deze persconferentie geweest en reageren wij met een actuele handreiking voor de medezeggenschapsraden op scholen in het po en het vo.

Zowel de minister van onderwijs Slob, als minister-president Rutte waren duidelijk over de rol van de medezeggenschapsraden bij het invullen van de nieuwe beleidslijnen:

Rutte: “De uitwerking zal, per school, om maatwerk vragen en overleg met de medezeggenschapsraad. En die ruimte willen wij de scholen ook bieden.”

Gelukkig hoeft de rol van de medezeggenschapsraad de komende tijd niet verder te worden uitgewerkt, want die is klip en klaar. Niet voor niets verwezen zowel de minister-president als de minister van onderwijs naar het noodzakelijke overleg met de medezeggenschapsraad. Die noodzaak tot overleg, advies- en instemmingsverzoeken volgen immers direct uit de Wet Medezeggenschap op Scholen. Hieronder zetten wij op een rijtje over welke onderwerpen overleg met de medezeggenschapsraad nodig is en over welke onderwerpen advies moet worden gevraagd en welke onderwerpen instemming behoeven van de ouder- of personeelsgeleding, dan wel de hele raad.

Plannen van het bestuur

Nu het kabinet de kaders heeft aangegeven, is het de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen om daar -in de context van hun eigen organisatie en van elke school die onder het bestuur valt- concrete invulling aan te geven.

De plannen die gemaakt worden kunnen o.a. betrekking hebben op:

• Handhavingsbeleid om de 1,5 meter afstand te waarborgen voor leerkrachten
• Veiligheid van leerkrachten, leerlingen en ouders op en rond de school
• Invulling van de pauzes en eventueel vakanteis
• Concretiseren van de 50% weer-naar-school regel (halve dagen elke dag? hele groepen een deel van de week)?
• Onderwijs aan kinderen die niet naar school kunnen komen
• Sociaal welzijn van leerlingen

Aanpassingen op school- en bestuursniveau

Schoolbesturen bepalen zelf of hun beleid geldt voor al hun scholen. Als daarvoor wordt gekozen, dan wordt het voorstel voorgelegd aan de GMR. Als het beleid per school wordt ontwikkeld, wordt het voorstel aan de MR voorgelegd. De plannen en aanpassingen kunnen zowel op schoolniveau als op bestuursniveau worden doorgevoerd.

Als het schoolbestuur ervoor kiest om stichtingsbreed een beleid te ontwikkelen, raden wij hen wel aan om de individuele MR-en wel te informeren over het voorstel dat wordt voorgelegd aan de GMR. Ook is het wenselijk om de reden aan te geven, waarom het bestuur heeft besloten deze onderwerpen voor te leggen aan de GMR in plaats van aan de afzonderlijke MR-en.

Betrek de (G)MR vroegtijdig bij de plannen

Besturen wordt aangeraden om de leden van de (G)MR in een vroeg stadium te betrekken bij het ontwikkelen van de plannen. Ook of misschien wel juist in deze tijd van coronamaatregelen is samenwerking belangrijk. Besluiten moeten op relatief korte termijn worden genomen, waarbij een zo groot mogelijk draagvlak onder alle betrokkenen vereist is.
Het is in de huidige situatie onmogelijk om altijd de voorgeschreven termijnen in acht te nemen. Wij adviseren MR-en om hier pragmatisch en flexibel mee om te gaan en het belang van de school en vooral van de leerlingen als uitgangspunt te nemen. Dat vraagt tegelijkertijd van de besturen dat zij plannen zo vroegtijdig mogelijk met de medezeggenschap delen en hun input op waarde schatten en meenemen in de voorgelegde beleidskeuzes.

Bevoegdheden (G)MR

Hieronder volgt een overzicht van de advies- en instemmingsonderdelen van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS). Deze kunnen betrekking hebben op de nieuwe plannen die gemaakt worden als de scholen weer opengaan.

Instemmingsbevoegdheid (G)MR bij:

• Wijziging leerplan: Vaststelling of wijziging van het schoolplan dan wel het leerplan of de onderwijs- en examenregeling (PTA!) (artikel 10, lid 1b, WMS)
• Vaststelling of wijziging van het beleid met betrekking tot het verrichten van ondersteunende werkzaamheden door ouders ten behoeve van de school en het onderwijs (artikel 10, lid 1d, WMS)
• Vaststelling of wijziging van regels op het gebied van het veiligheids-, gezondheids- en welzijnsbeleid. Voor zover deze niet behoren tot de bevoegdheid van de personeelsgeleding (artikel 10, lid 1^e, WMS) 
• Vaststelling of wijziging van de data, bedoeld in artikel 17 van het Inrichtingsbesluit WVO (artikel 10, lid 1j, WMS)

Instemmingsbevoegdheid personeelsgeleding (G)MR:

• Vaststelling of wijziging van de verlofregeling van het personeel. (artikel 12, lid 1e, WMS)
• Vaststelling of wijziging van een arbeids- en rusttijdenregeling van het personeel. (artikel 12, lid 1f, WMS)
• Vaststelling of wijziging van de taakverdeling. De taakbelasting binnen het personeel, de schoolleiding daaronder niet begrepen (artikel 12, lid 1h, WMS) Dit betreft het werkverdelingsplan.
• Vaststelling of wijziging van de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de dagen, bedoeld in artikel 10, eerste lid, onderdeel j. (artikel 12, lid 1r, WMS)

Instemmingsbevoegdheid oudergeleding (G)MR:

• Onderwijstijd en invulling: Vaststelling van de onderwijstijd voor zover het geen voortgezet speciaal onderwijs betreft als bedoeld in de Wet op de expertisecentra. (artikel 13, lid 1h, WMS voor PO, artikel 13, lid 2 Speciaal Onderwijs, artikel 14, lid 4 VO)

Adviesbevoegdheid (G)MR bij:

• Vaststelling of wijziging van het lesrooster in het voortgezet onderwijs. (artikel 11, lid 1 onderdeel f, WMS)
• Organisatie van de school: Vaststelling of wijziging van het beleid met betrekking tot de organisatie van de school. (artikel 11, lid 1 f, WMS)
• Vakantierooster: Regeling van de vakantie. (artikel 11, lid 1 l, WMS)

Tips voor het bestuur bij het maken van plannen

1. Maak een analyse van de beginsituatie.
   – Voor 1,5 meter afstandsbeleid: Inventariseer welke mogelijkheden er op school zijn om hier praktisch invulling aan te geven.
   – Wat is het nieuwe vertrekpunt? Ga niet uit van opgelopen achterstanden, maar van een nieuwe beginsituatie.
   – Bespreek hoe de komende periode (de komende anderhalf jaar) kan worden gewerkt aan het realiseren van de kerndoelen
   – Identificeer leerlingen die de afgelopen periode onevenredige achterstand hebben opgelopen en maak een plan om hen de komende tijd te ondersteunen.
   
2. Betrek de leden van de (G)MR bij de ontwikkeling van de plannen.
   
3. Betrek de ouders en leerlingen bij de plannen en inventarisatie.
   
4. Communiceer de plannen naar alle betrokkenen.

Wat kan de (G)MR nu doen?

Tot slot zijn er nog enkele vragen die de (G)MR in deze tijden kan stellen aan het bevoegd gezag. Door deze vragen te stellen krijgt de (G)MR een volledig beeld van de situatie. Denk hierbij aan het volgende:

De (G)MR kan het bevoegd gezag de volgende vragen stellen:

• Hoe gaat het met het onderwijs op afstand dat de school biedt?
• Hebben alle leerlingen en alle docenten de voorzieningen die zij nodig hebben? Zo niet, wat is hieraan te doen?
• Zijn er leerlingen uit beeld? Hoe wordt daarmee omgegaan?
• Hoe gaat het bevoegd gezag om met overgang po-vo zonder eindtoets?
• Hoe gaat het bevoegd gezag om met overgaan en blijven zitten? Blijven de regels gelijk?
• Overweegt het bevoegd gezag om een zomerschool in te richten, om leerlingen die bij vakken achterbleven zijn bij te spijkeren?

Hoe functioneert de (G)MR op dit moment?

De (G)MR kan zichzelf de volgende vragen stellen:

• Hoe wordt er vergaderd?
• Hoe worden de besluiten binnen de (G)MR genomen?
• Hoe verloopt de communicatie met het bevoegd gezag?
• Hoe vindt de communicatie met de achterban plaats?

Bij vragen over bovenstaande informatie kunt u contact opnemen met drs. Janny Arends via [email protected]. U kunt ook gebruik maken van de expertise van onze beleidsadviseurs via de servicekaart. Met deze kaart heeft u recht op vijf uur begeleiding, bijvoorbeeld om u te helpen vergaderingen voor te bereiden, of (virtueel) te laten bijwonen door een van onze adviseurs.

De Vereniging Openbaar Onderwijs heeft een brief gestuurd aan de Kamercommissie Onderwijs. Hierin vragen zij de minister duidelijk te laten maken dat de Wet Medezeggenschap op Scholen onverkort van toepassing is.

De Kamercommissie Onderwijs heeft verschillende onderwijsorganisaties, waaronder de VOO, gevraagd om input voor het notaoverleg dat zij op 29 april voert met de ministers Slob en Van Engelshoven. De VOO heeft ervoor gekozen om te verwijzen naar de brief die de gezamenlijke ouderorganisaties al eerder zonden naar minister en Kamer en aandacht te vragen voor één extra punt: de positie van de medezeggenschap. De laatste tijd krijgen we namelijk teveel signalen dat medezeggenschapsraden niet serieus worden genomen bij het nemen van de beslissingen die nu voorliggen.

Minister-president Rutte én minister Slob hebben gelukkig publiekelijk opgeroepen om constructief met de MR samen te werken. En dat is ook nodig. Ook in deze tijden is voor veel beslissingen een advies of instemming van de MR verplicht (1). Waar medezeggenschapsraden zich constructief en meewerkend opstellen, past het niet dat bestuurders aangeven op dit moment de meerwaarde van overleg met de GMR niet in te zien.

Lees de brief

1 Zie voor een overzicht van de relevante wetgeving: https://voo.nl/nieuws/advies-voor-de-gmr-op-de-plannen-na-heropening

Nadat minister-president Rutte dinsdagavond 21 april aankondigde dat op 11 mei de basisscholen en het (V)SO weer open gaan, uiteraard omgeven met allerlei randvoorwaarden, verschenen op 22 april twee protocollen die beschrijven hoe dat dan concreet zou moeten worden ingevuld. De protocollen zijn opgesteld door PO-Raad, AOb, CNV Onderwijs, FvOv, en AVS. Werkgeversorganisaties, werknemersorganisaties en vertegenwoordigers van schoolleiders.

Vrijwel direct na het verschijnen van de protocollen kregen wij al vragen van onze leden over de status van deze protocollen (de tekst is nogal voorschrijvend) en de positie van de medezeggenschapsraad in deze hele kwestie. De AOb zegt daarover: ‘De rol van de medezeggenschapsraad wordt de komende tijd verder uitgewerkt.’

Protocollen zijn een handreiking

Zowel minister van Onderwijs Slob, als minister-president Rutte waren echter duidelijk over de rol van de medezeggenschapsraden bij het invullen van de nieuwe beleidslijnen. Rutte: “De uitwerking zal, per school, om maatwerk vragen en overleg met de medezeggenschapsraad. En die ruimte willen wij de scholen ook bieden.” De protocollen gelden dus als een handreiking. En de rol van de (G)MR is dus volstrekt helder.

Wij hebben op een rij gezet voor welke maatregelen advies, dan wel instemming van de geledingen of de gehele (G)MR benodigd is, in het artikel Advies voor de (G)MR op de plannen na de heropening. Wij snappen dat het in de huidige omstandigheden niet mogelijk is om de wettelijke termijnen te hanteren en roepen (G)MR’s dan ook op om flexibel en constructief om te gaan met verzoeken om advies en instemming voor wat betreft de te hanteren termijnen. Tegelijk roepen we de bestuurders op om de (G)MR’s serieus te nemen en de ouders en het onderwijspersoneel daarmee de positie te geven waar zij recht op hebben.

Vanaf maandag 20 april biedt de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) cursussen online aan. Medezeggenschapsraden en overblijfmedewerkers kunnen zo toch gebruik maken van het geplande aanbod.

Drie dagen per week worden er cursussen online aangeboden. De cursussen worden gegeven door ervaren cursusleiders, die ook de fysieke cursussen geven. Elke cursus duurt één tot twee uur. Interactie is een belangrijk onderdeel tijdens de cursussen. Er is gelegenheid om vragen te stellen en casuïstiek te behandelen. Cursussen vinden zowel overdag als in de avonden plaats.

De MR blijft een belangrijke gesprekspartner

“Zeker in deze tijden is het belangrijk dat de medezeggenschapsraad in staat is een kwalitatief hoogwaardige gesprekspartner te zijn van het bevoegd gezag. Om deze reden bieden we elke week trainingen aan die op afstand kunnen worden gevolgd. Nog steeds in kleine groepen, zodat er ook genoeg ruimte blijft voor interactie.” Aldus Marco Frijlink, voorzitter van de Vereniging Openbaar Onderwijs.

Ook online cursussen tijdens de vakantie

Tijdens de meivakantie zal het cursusaanbod doorgaan. Deelnemers hebben zo meer flexibiliteit om zich in te schrijven voor een datum die hen het beste uitkomt, naast de huidige drukke werkzaamheden op dit moment.

Ondersteuning van de helpdesk

Deelnemers hebben na een cursus het recht om vier weken kosteloos gebruik te maken van de helpdesk van de VOO. De helpdesk bestaat uit een team deskundigen op het gebied van medezeggenschap.

Online ondersteuning bij MR-vergadering

Schoolbesturen zullen de komende tijd met de MR gaan overleggen hoe scholen weer worden opgestart. MR-specialisten van de VOO zijn beschikbaar om deze vergaderingen online bij te wonen. Zij kunnen ook helpen met de voorbereiding hiervan. Daarnaast adviseren zij over de rol die de MR heeft bij het maken van ingewikkelde keuzes.

Meer informatie over de cursus MR Start Online

Meer informatie over de cursus MR en Formatieplan Online

Meer informatie over de Online cursussen voor de TSO

Bekijk het gehele cursusaanbod.
Vragen kunt u mailen naar [email protected]