Samen leven, samen leren

De afgelopen periode kregen we regelmatig te horen dat scholen bezig zijn met het wijzigen van de schooltijden voor het komende schooljaar. De VOO heeft haar handreiking hierover bijgewerkt.

Schooltijd valt onder het begrip onderwijstijd. De onderwijstijd is het totaalaantal uur wat verdeeld moet worden over de klassen en leerlingen. Het is aan de school om deze verdeling vervolgens te maken. Dan spreken we dus over schooltijd. Het is aan het bevoegd gezag om uit te werken hoeveel uren over welke leerjaren verdeeld zijn. De oudergeleding van de MR heeft hierop instemmingsrecht.

Ga naar onze kennisbank en bekijk de vernieuwde handreiking over het wijzigen van schooltijden.

Op de katholieke basisschool in Bleiswijk was Karim Amghar in de jaren negentig de enige Marokkaans-Nederlandse leerling. ‘Ik heb er een hele leuke tijd gehad, tot ik als schooladvies vmbo-kader kreeg, terwijl mijn cito-score havo uitwees.’ Amghar voelde zich ondergewaardeerd, ging zich daarnaar gedragen en radicaliseerde. Hij wist het tij te keren en timmert nu flink aan de weg om zijn lessen te delen.

‘ Ik heb iets te pakken waarmee ik mensen kan raken en in beweging kan brengen’

Hi wereldverbeteraar,’ begint Amghar in Van radicaal naar amicaal. In november verscheen zijn boek voor docenten en jongerenwerkers over het bespreekbaar maken van radicalisering. Ook was hij rond de jaarwisseling te zien in de NTR-serie Karim pakt zijn kans, over kansenongelijkheid in het onderwijs. In de eerste aflevering bezoekt hij zijn oude basisschool. Volgens Amghar ontstond hier in groep 8 de voedingsbodem voor zijn radicalisering. Zijn vmbo-advies bracht hem flink aan het twijfelen over zichzelf. ‘Het liet een litteken achter, in mijn hart en in mijn hoofd. Ik voelde me niet gehoord en niet gezien.’ Hij ging zich gedragen naar de in zijn ogen negatieve stereotypering op basis van zijn etniciteit en religie. ‘Ik werd vrouwonvriendelijk, ging met een accent praten en werd irritant in de klas. Die voedingsbodem werd daar gecreëerd, maar ik dikte hem ook goed aan.’

Inmiddels relativeert hij meer. ‘Die meester zal het niet gedaan hebben om me te pesten. Hij gunde me een succeservaring en heeft niet ingezet op hoge verwachtingen. Terwijl ik díe juist nodig had.’ Amghar heeft destijds geen protest aangetekend en zijn ouders kwamen nooit op school. ‘Ze wisten niet beter.’ Nadrukkelijk: ‘Bij kansenongelijkheid heb ik het niet alleen over onderwaardering van kinderen. Heel veel ouders hebben niet de knowhow en middelen om ervoor te zorgen dat hun kind zijn volle potentie bereikt.’

Gezien door ronselaars

Amghar vond een groep op straat waar hij zich wél gezien voelde. Vanuit een slachtofferrol gedroegen ze zich naar bepaalde negatieve stereotypen. ‘Gucci petjes, vrouwen nasissen enzo.’ Toen hij ontdekte dat dit stoere gedrag niet bij hem paste, zocht hij het in zijn islamitische identiteit. ‘Ik werd heel vervelend om mee om te gaan. Zei bijvoorbeeld steeds “dat is verboden hè, om uit te gaan.”’ Hij kwam terug van dit veroordelen van anderen toen vrienden steeds minder met hem omgingen.

Maar ik had ook het geluk dat ik geen ronselaar om me heen had, anders was ik hier nu niet beland. Want mensen zien jou ook hè? Het is net als met loverboys, ronselaars merken dat je je niet lekker voelt. Ze omarmen jou, waardoor je je safe voelt. Zo komt het radicaliseringsproces op gang. Radicalisering gaat dus over zoekende zijn naar jezelf, en dan doorslaan in gedrag. Het is een misvatting dat het alleen betekent dat je naar Syrië wil vertrekken.’

‘Radicalisering begint vaak met iets goeds. Veel extremisten beginnen met de gedachte dat ze een probleem willen aanpakken, zoals het gezeik in Irak. Maar als je geweld gebruikt of de grondwet wilt ondermijnen, dan is dat gewoon fout.’ Met mensen die het niet eens zijn met onze grondwet, wil Amghar in dialoog. ‘Volgens mij is de kracht van democratie dat je die mag betwisten. Het is waardevol dat mensen tegen de schenen van de samenleving schoppen, zo blijven we scherp.’

Soft halleluja ding

Amghar stelt dat radicalisme verdwijnt wanneer je het bespreekbaar maakt. ‘Als je alles bespreekt, weet je wat er speelt in de samenleving en kan je daarop inspelen voordat er iets van extremisme ontstaat.’ In zijn boek behandelt hij de talking stick methode om een dialoog te voeren. Hierbij interrumperen deelnemers elkaar niet en bedenken ze pas wat ze willen zeggen als ze de spreekstok hebben. ‘Je werkt eerst aan veiligheid en waar je elkaar kunt vinden. Wat delen wij? Dan is het makkelijker stevige stellingen te bespreken. In een debat luister je om te reageren, maar bij deze dialoog om te begrijpen.’

Amghar traint docenten, jongerenwerkers en politie in deze methode. Vooral mensen bij de politie of geharde jongerenwerkers zijn terughoudend. ‘Vooraf denken zij dat het niet werkt en het een of ander soft halleluja ding is.’ Als deze harde mensen het eenmaal ervaren, gaat juist deze groep ‘aan’, vertelt Amghar. Hij klopt op zijn hart. ‘Zij hebben zoveel eigen pijn, omdat ze altijd hard hebben moeten handelen in hun werk, dat ze zelf nooit hebben ervaren hoe het is om open te gaan. Als ze eenmaal praten en echt voelen, denken ze, “potverdikkeme, dit is zó belangrijk”.’ Daarmee wil Amghar niet zeggen dat zijn methodiek voor alle gevallen van radicalisering de oplossing is. ‘Jongeren die al heel ver heen zijn in het radicaliseringproces, kun je hiermee niet zo makkelijk binnen de boot houden.’

‘Ga je nou wéér een probleem over de schutting gooien bij het onderwijs? Ja, dat doe ik.’

Ontdekkingstocht

Voor een veilige samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft, is volgens Amghar ook de school hard nodig. ‘Dan zeggen mensen vaak, ga je nou wéér een probleem over de schutting gooien bij het onderwijs? Ja’, stelt hij luid en woord voor woord, ‘dat doe ik alweer, en dat moeten we blijven doen met uitdagingen in de samenleving.’ Amghar benadrukt dat de leraar niet alles hoeft te doen. Hij wil de school herinrichten als een grote Franse supermarkt, waar je komt voor je basisbehoeften, maar en passant ook autobanden en ondergoed koopt. ‘De school moet eigenlijk ook zo zijn, waar lesgeven de basis is en verder alle ingrediënten aanwezig zijn om ervoor te zorgen dat het kind zijn volle potentie bereikt.’

Voor Amghar waren de hoge verwachtingen van zijn broer essentieel om de weg terug te vinden. ‘Ik kwam boos thuis na een pittig gesprek op mijn mbo-opleiding. Ik wilde stoppen, dan maar op de heftruck werken. Hij legde zijn hand op mijn schouder en zei “Luister, jij moet naar het hbo, dat is waar je thuishoort.” Ik dacht “waar heb je het over?” maar hij heeft het een beetje doorgedrukt en had gelijk.’

Op het hbo ging Amghar weer in zichzelf geloven en hij is nog steeds aan het ontdekken waar hij toe in staat is. ‘Misschien overcompenseer ik, maar ik wil de wereld redden.’ Dus komen er meer boeken en tv-programma’s waarmee hij kansenongelijkheid wil agenderen. ‘Ik heb het gevoel dat ik iets te pakken heb waarmee ik mensen kan raken en in beweging kan brengen.’ Toch voelt hij zich nog regelmatig ondergewaardeerd. ‘Ik heb een soort onzekerheid vanuit dat groep-8 advies waardoor ik wil laten zien wat ik waard ben. Ik wil ook dat anderen dat erkennen. Gebeurt dat niet, dan twijfel ik of ik echt wel zo waardevol ben als ik nu denk.’

Dit interview komt uit het magazine Onze School
Tekst: Leone de Voogd 
Beeld: Mieke Meesen

Karim Amghar (Rotterdam, 1988) studeerde communicatie & media en pedagogiek & didactiek. Hij werkt als docent omgangskunde in het mbo en hbo, is (mede-)oprichter van trainingsbureau WijWijs en recruitmentbureau YouMatch en programmamaker en tv-presentator bij de NTR. Amghar woont in Bleiswijk met zijn vrouw en twee kinderen.

Karim Amghar over openbaar onderwijs
De tv-serie Karim pakt zijn kans volgde Amghar ook in de zoektocht naar een school voor zijn dochter. Hij koos voor de openbare school. ‘Ik heb het gevoel dat ze daar het beste wordt voorbereid op de Nederlandse samenleving. Dat betekent dat we thuis iets meer aan religie moeten doen, maar ik vind het belangrijk en waardevol dat ze ook te horen krijgt over andere religies en verschillen ontmoet.’

Van radicaal naar amicaal. Polarisatie en radicalisering bespreekbaar maken in wijk en klas.

2019 Karim Amghar |Uitgeverij Coutinho |ISBN: 978 90 469 0705 4

Word lid van de VOO en ontvang Onze School.

Tweede Kamerlid Peter Kwint schreef een column voor Onze School.

De vraag wat leerlingen moeten kennen en kunnen na een paar jaar op school is er een die in Den Haag tot verhitte debatten leidt. Maar over een ding is bijna iedereen het eens; behalve kennis over taal en rekenen is kennis over de wereld om je heen onmisbaar. Toch scoren we internationaal niet best wanneer het gaat om wat leerlingen weten over die wereld om hen heen. Specifiek op burgerschap schieten we er negatief onderuit.

‘Niet leren wat kinderen moeten vinden, maar wel hoe ze kunnen reageren’

Voor mij als SP’er houdt burgerschap natuurlijk in dat je weet hoe onze instituties werken, wat de rechten van mensen zijn en hoe je daar invloed op kunt uitoefenen. Maar echt burgerschap is meer dan dat. Dat is ook leren omgaan met verschillen, leren dat je andere meningen kunt en mag hebben, maar dat dat niet betekent dat je elkaar naar het leven staat. Niet leren wat kinderen moeten vinden, maar wel hoe ze kunnen reageren als ze zich gekwetst voelen, of als ze vinden dat er onzin wordt verkondigd. Of gewoon wanneer ze een hele duidelijke mening hebben over iets in de samenleving, hoe ze daar dan het gesprek over aan kunnen gaan.

Daarom is voor ons het openbaar onderwijs zo belangrijk. Omdat meer dan op andere plekken daar iedereen elkaar ontmoet. En het faciliteren van het gesprek over botsende waarden, schurende grondrechten en clashende meningen in het DNA van het openbaar onderwijs zit. Sterker nog, mijn stellige overtuiging is dat een van de redenen waarom Nederland zo slecht scoort qua niveau van burgerschapskennis, precies is dat kinderen al op jonge leeftijd van elkaar gescheiden worden in het klaslokaal. Nog altijd is de segregatie in het onderwijs een stuk sterker dan je op basis van de toch al forse woonsegregatie zou verwachten.

Laten we – als openbaar onderwijs en enthousiaste pleitbezorgers daarvan – met de borst vooruit durven te knokken voor de plek van het openbaar onderwijs. Omdat het bijzondere in het onderwijsbestel wat wij hebben, juist ligt in wat docenten die werken in het openbaar onderwijs de normaalste zaak van de wereld vinden. Dat de zoon van de slager en de dochter van de bankier, de moslim, de hindoe, de christen en de atheïst, gewoon bij elkaar in het lokaal zitten. En zo alleen al door de dagelijkse realiteit in hun klas meer leren over burgerschap dan je in een vuistdik lesboek kunt zetten.

Deze column komt uit het magazine Onze School
Tekst: Peter Kwint

Peter Kwint (1984) is sinds 2017 Tweede Kamerlid en woordvoerder onderwijs voor de SP. Eerder was hij gemeenteraadslid in Amsterdam en medewerker van de Tweede Kamerfractie.

Word lid van de VOO en ontvang Onze School.

Deze week spraken onderwijsspecialisten van de Tweede Kamer opnieuw met de minister over de stand van zaken in het onderwijs met oog op de coronacrisis. Verschillende ouderorganisaties hebben gezamenlijk een brief gestuurd naar de Kamercommissie om een aantal zaken die zij belangrijk vinden onder de aandacht te brengen.

Naast belangrijke onderwerpen als aandacht voor kwetsbare kinderen en kansengelijkheid, legde de VOO nadruk op twee andere zaken, namelijk medezeggenschap in coronatijd en een andere kijk op onderwijs, afstandsonderwijs en thuiszitters.

Medezeggenschap in coronatijd

De coronatijd is ook vanuit het oogpunt van het besturen van scholen een bijzondere tijd. Besluiten konden niet genomen worden binnen de wettelijke termijn, dat lag voor de hand. Maar er was en is geen reden om de medezeggenschap niet te betrekken bij de onderwerpen waar zij wettelijk gezien advies- of zelfs instemmingsrecht over hebben.

Uit onderzoek van de VOO onder 403 respondenten blijkt, dat de besluitvorming in 24% van de gevallen niet goed gaat. “In onze adviespraktijken houden we onze eigen achterbannen voor dat het een bijzondere situatie is. Scholen hebben hier ook geen ervaring mee. Er wordt om extra begrip van de medezeggenschapsraden gevraagd. Mede ook gezien de snelheid waarmee gewerkt moest worden. Nu we verderop zijn in de tijd, mag van schoolbesturen verwacht worden de medezeggenschapsprocedures beter te kunnen hanteren.” Aldus de VOO.

De ouderorganisaties vinden dat vanaf het komende schooljaar de medezeggenschapsprocedures en de rechten en plichten van medezeggenschapsraden weer volledig van toepassing moeten zijn. Zij vragen de minister om scholen daartoe op te roepen en daarop toe te zien.

Andere kijk op afstandsonderwijs

In het licht van de positieve ervaringen die de afgelopen periode zijn opgedaan, willen de ouderorganisaties de minister en de Tweede Kamer oproepen, om tot een hernieuwde visie te komen op de leerlingen die niet kunnen meedraaien in het ‘reguliere’ onderwijssysteem. De zogenoemde thuiszitters.

Van passend onderwijs is in elk geval niet genoeg terecht gekomen vanuit het perspectief ‘alle kinderen goed onderwijs’. Het aantal thuiszitters is sinds de invoering van passend onderwijs gestegen met zo’n 20%. De afgelopen periode is gebleken dat thuisonderwijs (juist) voor deze kinderen mogelijk was en tot mooie resultaten leidde. Nu de rust enigszins lijkt weergekeerd, zien de ouderorganisaties de PO- en de VO-raad meteen weer in oude reflexen schieten. De organisaties zouden echter willen zien dat deze ervaringen positief opgepakt worden. Er zitten ruim 5000 kinderen structureel thuis. Gebruik de kennis en ervaring van de afgelopen periode om ook die kinderen vanaf nu, op deze of vergelijkbare wijze, onderwijs te geven.

De brief naar de Kamercommissie is opgesteld door Ouders van Waarde, Reformatorische Oudervereniging en de Vereniging Openbaar Onderwijs.

Lees de hele brief.

Op 9 juni zijn de nieuwe kernwaarden van het openbaar onderwijs gepresenteerd. Gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting zijn de waarden waar we in het openbaar onderwijs voor staan. De openbare school is een plek waar kinderen en jongeren samen leven en samen leren. Het is een mini-samenleving waarin ruimte is voor ieders verhaal.

Bij de Vereniging Openbaar Onderwijs werken we in een divers team met ook ieder ons eigen verhaal. Saida, Wendy, Mari-Carmen en Elles vertellen hoe zij hun schoolperiode hebben ervaren en wat de kernwaarden voor hen betekenen.

‘Ik ontdekte daarin mijn eigen identiteit’

Saida Oulad Youssef (48)

‘Ik heb op een openbare basisschool en scholengemeenschap gezeten in Amsterdam. Er waren veel verschillende nationaliteiten bij mij op school, op de middelbare school zelfs 130. Toch waren we samen en deden we samen dingen. Op de basisschool was er nog helemaal geen onderscheid. Op de middelbare school kwam dit wel meer, mensen met dezelfde afkomst trokken toen naar elkaar toe.

Ik vond het heel leerzaam om met al deze mensen op school te zitten. Je leert over elkaars nationaliteit en tradities. Ik ontdekte daarin ook mijn eigen identiteit. Ik heb geleerd dat iedereen gelijk is en dat het niet uitmaakt waar je vandaan komt. Ik weet nog dat er op de middelbare school één keer per jaar allerlei verschillende landen werden vertegenwoordigd. Elk lokaal was een ander land met eten, muziek en klederdracht uit dat land. Als leerling kon je deze klaslokalen bezoeken en kennis maken met de cultuur uit deze landen. Dit was in 1988. Deze ontmoeting met de verschillende culturen vond ik mooi.

In het onderwijs vind ik het belangrijk dat we alles in gezamenlijkheid doen en elkaar helpen. Zo ontmoeten we mensen die anders denken en daar leren we allemaal van. Ik zou willen dat we in de toekomst niet meer hoeven te praten over samen dingen doen en dat het vanzelfsprekend is dat je als samenleving ook daadwerkelijk samenleeft.’

‘Ik leerde dat iedereen anders is, maar niet raar’

Mari-Carmen van der Meulen Ráez (46)

‘De basisschool waarop ik zat was katholiek, de middelbare school was rooms-katholiek. Mijn moeder komt uit Spanje en heeft een katholieke achtergrond. De middelbare school had ik zelf gekozen, omdat ik daar de sfeer fijn vond. Het mooie was dat we het vak godsdienst hadden, waar alle religies werden behandeld. We leerden dus niet alleen over het katholieke geloof.

Ik had ook samen met tien andere kinderen elke week Spaanse les op school, vanwege onze achtergrond. Dit was heel normaal, mensen vonden dit niet raar maar juist interessant en een verrijking. Op de middelbare school waren de leerlingen heel vrij om te zijn wie zij waren. De school stond ook bekend als vrijdenkend. Leraren waren ook heel vrij, die gingen weleens thuis voor ons koken en dan gingen we allemaal mee. Ouders vonden dit prima.

Wat ik mooi vind aan mijn schooltijd is dat iedereen toen bij elkaar in de klas zat. Ook kinderen die nu misschien een label zouden krijgen omdat ze extra druk zijn of snel driftig. Hierdoor leerde ik dat iedereen anders is, maar niet raar. Doordat ik gewend was aan ieders verschillende gedrag accepteerde ik dat mensen zijn zoals ze zijn. Anderzijds is het natuurlijk ook fijn dat kinderen die dit nodig hebben nu extra aandacht krijgen om toch zoveel mogelijk kansen te benutten.’

‘Je hoeft niet alles te begrijpen om elkaar te respecteren’

Wendy Melis (50)

‘Ik heb op een openbare basisschool gezeten, daar kozen mijn ouders bewust voor. Van de middelbare school weet ik eerlijk gezegd niet welke denominatie deze had, ik mocht toen zelf kiezen. Het was de bedoeling dat de openbare school een weerspiegeling was van de samenleving, maar dat was eigenlijk niet zo omdat gelovige kinderen naar een religieuze school gingen. Zelf had ik wel meer over religie willen leren op de openbare school.

Diversiteit bij mij op de basisschool betekende dat er een meisje van Marokkaanse afkomst en een jongen van Spaanse afkomst op school zaten. Dit was in de tijd dat de eerste gastarbeiders naar Nederland kwamen. Ik vond dat erg interessant, omdat ze een andere taal spraken en er anders uitzagen.

Vrijheid is anderen respecteren. Dat heeft met gelijkwaardigheid te maken. We zijn allemaal anders en hebben allemaal een andere mening of levensovertuiging. Als je iets van een ander niet begrijpt, dan kun je dit vragen in plaats van dit af te doen als onzin. Je hoeft niet alles te begrijpen, om elkaar te kunnen respecteren.’

‘Vrijheid is verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en voor anderen’

Elles Verschoor (54)

‘Ik heb altijd op een openbare school gezeten. Mijn ouders waren heel principieel tegen de verzuiling, zij kwamen allebei uit een gezin waarbij de ene ouder heel gelovig was en de andere niet. Mijn moeder geloofde wel, maar wilde haar kinderen niet op laten groeien in tweestrijd, dus kozen mijn ouders voor een openbare school.

Dat iedereen anders leeft en een andere achtergrond heeft, leerde ik toen ik naar de middelbare school ging. Ik leerde kinderen uit andere delen van de stad kennen en ging naar hun huis.

Vrijheid is je verantwoordelijkheid nemen, voor jezelf en voor anderen. Je zou anderen niet moeten willen kwetsen. Dit kan ook voor dilemma’s zorgen. Wanneer iemand bijvoorbeeld tegen homoseksualiteit is en je het er niet mee eens bent, zeg je dit dan of laat je iemand zijn mening behouden? Op scholen is het belangrijk dat er over dit dilemma wordt gepraat, dat zij kinderen leren dat je het gesprek aan kunt gaan in plaats van het uit de weg te gaan. Je komt er dan ook achter waardoor mensen een bepaalde mening vormen of een angst hebben voor sommige meningen of situaties.’

Tekst: Evita Lagerwaard
Dit interview komt uit het magazine Onze School

Word lid van de VOO en ontvang Onze School.