Samen leven, samen leren

Voor alle kinderen is het van belang dat zij aan het eind van de basisschool een passend schooladvies krijgen voor het voortgezet onderwijs. De VOO zet zich in om de kansengelijkheid voor alle kinderen te bevorderen. Dit betekent dat elk kind dezelfde mogelijkheden zou moeten hebben om op school en in de samenleving mee te doen.

Om alle kinderen deze gelijke kansen te bieden om zichzelf te ontwikkelen, heeft het ministerie recent een handreiking uitgebracht hoe een passend schooladvies tot stand kan worden gebracht. Deze handreiking vindt u in onze kennisbank.

Graag maakt de VOO u ook attent op de serie over dit onderwerp ‘Klassen’ op NPO 1. Kan school het verschil maken? Dat is de vraag die de makers van deze serie, Sarah Sylbing en Ester Gould, zich stelden. Bekijk hier de trailer.

Het Ministerie van Onderwijs heeft lang gecommuniceerd dat per 1 januari 2021 een belangrijke wijziging op de Wet medezeggenschap op scholen zou ingaan, namelijk het instemmingsrecht van de MR op de hoofdlijnen van de begroting.

Op dit moment heeft de (G)MR nog slechts een adviesrecht op de hoofdlijnen van het meerjarig financieel beleid (art. 11 lid 1 sub b WMS). In de praktijk betekent dat vaak dat advies wordt gevraagd over de meerjarenbegroting. In het regeerakkoord is afgesproken dat de MR instemmingsrecht moet krijgen op de hoofdlijnen van de begroting. Dus niet meer slechts advies, maar instemming, en niet alleen op het meerjarenperspectief, maar op de begroting van het komend jaar.

Belangrijke verandering

Dat is een grote en belangrijke verandering, waar de VOO al vele jaar voor pleit, en die past in de ontwikkelingen van de afgelopen decennia, waarin de MR instemmingsrecht heeft op de inzet van personeel (via het formatieplan) en op de organisatie en de kwaliteit van het onderwijs, o.a. via het schoolplan en de schoolgids. Ouders,  personeelsleden en in het voortgezet onderwijs ook leerlingen hebben samen met de directies en besturen op die manier een gezamenlijke verantwoordelijkheid om te zorgen voor goed onderwijs op school en hebben daar dan ook alle middelen voor in handen om aan die verantwoordelijkheid invulling te geven.

Het Ministerie ging er tot voor kort van uit dat de wet op 1 januari 2021 van kracht zou kunnen worden. Inmiddels is duidelijk dat dat niet gaat gebeuren en houden we rekening met een effectuering per 1 juli 2021. Als er meer bekend wordt laten we dat weten via deze site en via onze social media kanalen.

Nieuwe cursussen

Zodra duidelijk is wat de wet exact behelst (er wordt vooral nog veel gesproken over wat de hoofdlijnen dan precies zijn), zullen wij trainingen aanbieden die de MR kan inzetten om zich voor te bereiden op deze nieuwe, belangrijke verantwoordelijkheid.

Een school, élke school, moet een plek zijn waar leerlingen zich veilig voelen en zich in vrijheid en gelijkwaardigheid kunnen ontwikkelen. Anno 2020 zou dit geen onderwerp van gesprek meer moeten hoeven zijn. Dat is het wel, omdat er nog steeds reformatorische scholen zijn die van ouders verlangen dat zij een verklaring ondertekenen waarmee zij een homosexuele leefwijze afwijzen. Tot grote verbazing van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) meent Minister van Onderwijs Slob dat deze twee zaken te verenigen zijn.

Marco Frijlink, voorzitter van de VOO: ”Dat de minister dit standpunt betrekt juist op het moment dat hij met de Kamer van gedachten wisselt over de aanscherping van de burgerschapsopdracht van scholen is opmerkelijk. Die hele discussie gaat nu juist over wat we kunnen doen om ervoor te zorgen dat alle scholen een fijne plek zijn voor alle kinderen en dat die daar juist ook leren hoe mensen van elkaar kunnen verschillen, en dat we daar respectvol mee om willen gaan.

Door deze verklaring te eisen creëren deze scholen niet alleen een bijzonder onveilige leeromgeving, maar drijven ze ook een expliciete wig tussen ouders en hun LHBTIQ-kinderen. Het is onbestaanbaar dat de minister daar niet krachtig stelling tegen neemt.”

Volgens de VOO is de vrijheid van onderwijs die artikel 23 van de Grondwet biedt geen vrijbrief voor discriminatie, segregatie en stigmatisatie. Sowieso is de manier waarop het onderwijs in Nederland langs denominatieve lijnen is georganiseerd een achterhaald overblijfsel van een verzuilde samenleving die we gelukkig grotendeels achter ons hebben gelaten. We zien vandaag tot welke nare toestanden het kan leiden dat we in het onderwijs die scheiding nog systematisch in stand houden.

De VOO is van mening dat alle kinderen, van ouders van welke gezindte dan ook, met elkaar naar school zouden moeten gaan, om niet alleen te leren dat alle mensen van elkaar verschillen en dat dat goed is, maar ook om juist in de interactie met andere mensen de eigen persoonlijkheid en mens- en maatschappijbeeld te ontwikkelen. Samen leven, samen leren!

Het heeft door corona wat minder aandacht gekregen dan het verdiende, maar sinds begin 2020 heeft het openbaar onderwijs nieuwe kernwaarden: Gelijkwaardigheid – Vrijheid – Ontmoeting

Idealiter vormen de kernwaarden het fundament voor afspraken, normen, regels en het dagelijks handelen binnen de school. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Het zijn uiteindelijk maar drie woorden. Om die zo’n belangrijke rol te geven, moeten ze gaan leven; betekenis gaan krijgen in de context van de school. Daar kun je mee beginnen als je werkt aan het strategisch beleidsplan, of het schoolplan, of als leerkracht als je geschiedenis- of maatschappijleerlessen voorbereidt, of aandacht besteedt aan burgerschap. Je kunt ze er ook bij pakken om na te denken over een concrete casus.

In deze tijd van het jaar wordt het gesprek normaal gesproken gedomineerd door de vraag wat we aan moeten met zwarte piet. Sommige scholen doen alleen nog maar aan roetveegpiet en op andere vindt men dat de traditie onaangetast moet blijven. Maar op vrijwel elke school zal de discussie zich aandienen en dan is de vraag: bieden de nieuwe kernwaarden houvast? Kun je ze gebruiken om de argumenten in de discussie te toetsen en te kwalificeren? En hoe geef je ze concreet betekenis?

Om dit te kunnen bepalen moeten we eerst kijken naar die argumenten. Voorstanders van zwarte piet zeggen vaak dat het Sinterklaasfeest niet racistisch is, omdat het niet racistisch is bedoeld. Over dit laatste ontstaat ook vaak de meeste controverse; voorstanders voelen zich ten onrechte weggezet als racistisch, wat het gesprek niet makkelijker maakt. Tegenstanders van zwarte piet zeggen dat het niet uitmaakt wat mensen bedoelen, maar dat het gaat om het effect dat wordt bereikt. Dat zwarte mensen zich buitengesloten kunnen voelen, omdat er een racistische karikatuur van zwarte mensen wordt gemaakt.

Het gaat bij gelijkwaardigheid dus om de vraag in hoeverre het Sinterklaasfeest met een zwarte piet de gelijkwaardigheid van de leerlingen beïnvloedt

Wat moet je dan met een kernwaarde als gelijkwaardigheid? Betekent dit dat de opvattingen in een discussie als deze gelijkwaardig zijn, of zo moeten worden behandeld? In de context van de school gaat het natuurlijk in de eerste plaats om de leerlingen. Dan gaat het bij gelijkwaardigheid dus om de vraag in hoeverre het Sinterklaasfeest met een zwarte piet de gelijkwaardigheid van de leerlingen beïnvloedt.

Gelijkwaardigheid komt op school vooral tot uiting in de ontmoeting. Waar verhalen samenkomen, is niet voor niets de ondertitel van het openbaar onderwijs. En dan moet je je afvragen wat een feest dat kinderen confronteert met een racistische karikatuur, die zwarte piet nou eenmaal echt is, doet met de gevoelens van kinderen. En juist om de gevoelens van die kinderen (en die van hun ouders), gaat het in deze discussie. Niet om wat ermee wordt bedoeld, maar hoe het wordt ervaren. Net als bij seksuele intimidatie. Daar zijn we inmiddels al jaren zover dat we het grootste belang hechten aan hoe de geïntimideerde het ervaart. Niet aan hoe het was bedoeld.

Daar komt nog bij dat we in een tijd leven waarvan we helaas nog steeds niet kunnen zeggen dat de verschillen tussen wit en zwart helemaal zijn verdwenen. In sommige landen is het erger dan hier, maar ook in Nederland heb je nog steeds een achterstand op bijvoorbeeld de arbeidsmarkt als je zwart bent of een niet-westerse achternaam hebt. Als we daar iets aan willen doen past het niet meer om een witte Sinterklaasfiguur neer te zetten die wordt ondersteund door zwarte, raar uitgedoste pieten die zijn ondergeschikte knechten zijn. Daarmee worden stereotypische beelden in stand gehouden die juist strijdig zijn met de kernwaarde gelijkwaardigheid.

Voor kinderen maakt het geen fluit uit hoe piet eruitziet

Als we dan bovendien weten dat het voor kinderen geen fluit uitmaakt hoe piet eruitziet, en dat we met roetvegen een mooi element hebben gemaakt dat past bij de schoorsteen die ook een vast onderdeel uitmaakt van het verhaal, dan kan de keuze niet moeilijk meer zijn. Openbare scholen die serieus staan voor de kernwaarden en voor een inclusieve school, kunnen niet anders dan concluderen dat zwarte piet moet worden afgeschaft. Zodat het feest voor iedereen leuk kan zijn, nu en in de toekomst.

Meer dan 50% van de schoolbesturen heeft een bovenmatig vermogen. Dat schrijven ministers Slob en Van Engelshoven in een brief aan de Tweede Kamer.

In de brief aan de Tweede Kamer hebben de ministers van Onderwijs de financiële kerngetallen over 2019 bekendgemaakt. Hieruit blijkt dat 63% van de schoolbesturen in het primair onderwijs een (te) hoog eigen vermogen heeft. In het voortgezet onderwijs gaat het om 52% van de schoolbesturen. Bij samenwerkingsverbanden passend onderwijs heeft zelfs 89% een bovenmatig vermogen volgens de ministers.

Algemeen beeld bovenmatig vermogen

Deze cijfers geven een algemeen beeld, maar op bestuursniveau zal moeten worden bekeken of het eigen vermogen daadwerkelijk te hoog is. In sommige gevallen is het namelijk terecht dat een schoolbestuur een hoog eigen vermogen heeft. Dit is bijvoorbeeld het geval bij voorzienbare kosten op de korte of lange termijn.

De VOO ondersteunt (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraden bij het beoordelen van begroting en jaarrekeningen. Als de (G)MR de begroting voor 2021 krijgt toegestuurd en u een beoordeling wenst van de cijfers, neem dan contact op met de VOO.

Drs. Janny Arends, senior beleidsadviseur bij de VOO, staat u dan graag te woord. Neem contact op met de VOO via 036 – 533 15 00 of via [email protected]. Kijk voor meer informatie over advies op maat bij Begeleiding.