Verkiezingen

De medezeggenschapsraad (MR) is de vertegenwoordiging van personeel, ouders en (in het voortgezet onderwijs) leerlingen. Om te bepalen wie er in de MR komen, worden er verkiezingen georganiseerd.

Hoe worden MR-leden gekozen?

Het is wettelijk verplicht dat MR-leden door middel van verkiezingen worden gekozen. Dit betekent dat alle personeelsleden, ouders/voogden/verzorgers en leerlingen de kans moeten krijgen om zich te kandideren voor een plaats in de MR (passief kiesrecht) en moeten kunnen stemmen op een van de kandidaten (actief kiesrecht).

De oudergeleding van de MR wordt gekozen door en uit het midden van alle ouders van de school. De leerlingen in de MR (in het voortgezet onderwijs) worden gekozen door en uit het midden van alle leerlingen op school. De personeelsgeleding wordt door en uit het midden van alle personeelsleden gekozen. Hierbij geldt dat niet alleen leerkrachten en docenten verkiesbaar zijn, maar ook het ondersteunend personeel zoals conciërges. De vorm van het dienstverband op school (vast of tijdelijk) heeft geen invloed op het wel of niet verkiesbaar zijn. De enige uitzondering hierop zijn de personeelsleden die minder dan zes maanden in dienst zijn; zij hebben geen kiesrecht. Verder hebben leden van het bevoegd gezag en degenen die namens het bevoegd gezag overleggen met de MR (vaak de schoolleider) geen actief en passief kiesrecht voor de medezeggenschapsraad.

De leden van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) worden gekozen door de leden van de afzonderlijke medezeggenschapsraden (MR). Een GMR-lid hoeft niet, maar mag wel, lid zijn van één van de medezeggenschapsraden. In de praktijk blijkt dit handig te zijn, bijvoorbeeld door eenvoudige communicatielijnen tussen de GMR en de MR. Tegelijkertijd is het zijn van zowel GMR- als MR-lid een extra tijdsbesteding en niet iedereen heeft de tijd om in beide medezeggenschapsorganen plaats te nemen.

Wie organiseert de verkiezingen?

De verkiezingsprocedure van de MR wordt vastgesteld in het medezeggenschapsreglement. In eerste instantie is de medezeggenschapsraad zelf verantwoordelijk voor het organiseren van verkiezingen en dient hij er zorg voor te dragen dat de MR voldoende personeelsleden, ouders en leerlingen in zijn gelederen heeft. Om hiervoor te zorgen, is het al ver voor de verkiezingen van belang dat de MR goed contact onderhoudt met de achterban. Als de MR alleen tijdens de verkiezingen zichtbaar is, valt niet te verwachten dat mensen enthousiast worden om MR-lid te worden. Ze hebben immers (bijna) nooit van de MR gehoord. Het organiseren van verkiezingen begint dus bij de algehele zichtbaarheid en communicatie van de MR richting de achterban.

Mocht het de MR niet lukken om kandidaten te vinden voor een van de geledingen van de MR en voldoet de MR daarmee niet aan het wettelijke vereiste dat er minimaal twee personeelsleden en twee ouders (en in het vo: een ouder en een leerling) in de MR zit? Dan is het zaak de schoolleiding hierover in te lichten. Het is de verantwoordelijkheid van de schoolleiding dat er op school een goed functionerende MR is. De schoolleiding kan bijvoorbeeld in een mail richting ouders of tijdens teamvergaderingen het belang van de MR benadrukken en op andere manieren proberen de MR weer gevuld te krijgen.

Stap 1: de verkiezingscommissie

Voor het organiseren van verkiezingen is de eerste stap het instellen van een verkiezingscommissie. In deze commissie nemen MR-leden plaats, eventueel aangevuld met leden uit de ouderraad, personeelsraad of leerlingenraad. Doorgaans bestaat de commissie uit drie leden, waarvan een de voorzitter is.

De commissie heeft een aantal verantwoordelijkheden, waaronder het vaststellen van een periode waarin mensen zich kunnen kandideren voor de MR en een periode waarin mensen kunnen stemmen op de kandidaten die zich hebben gemeld.

Stap 2: de kandidaatstelling

De verkiezingscommissie is belast met de verantwoordelijkheid om iedereen met passief kiesrecht op te roepen tot kandidaatstelling. Personeel, ouders en leerlingen dienen zich door middel van een schriftelijke bevestiging kandidaat te stellen voor de medezeggenschapsraad. De commissie kiest een periode waarin kandidaten zich kunnen melden. Daarna wordt in een bericht naar alle betrokkenen met passief kiesrecht aangegeven dat ze de mogelijkheid hebben zich in de vastgestelde periode te kandideren. Zorg ervoor dat de tekst wervend is en niet alleen een basale uitleg van wat de MR doet. Vermeld ook duidelijk hoe mensen zich kunnen aanmelden als kandidaat voor de verkiezingen.

In een enkel geval lukt het niet om voldoende kandidaten te vinden. Dan kan het handig zijn een profielschets op te stellen waarin wordt aangegeven dat specifieke kennis op gebied van onderwijsontwikkeling, financiën of personeelsbeleid wordt gezocht. Ook kan worden gekeken bij de ouder- of leerlingenraad, om na te gaan of daar ouders respectievelijk leerlingen in zitten die geïnteresseerd zijn in de MR. Als er evenveel of minder kandidaten zijn dan beschikbare zetels, hoeft er geen stemperiode te worden georganiseerd. De MR-leden kunnen dan direct worden benoemd.

Stap 2a: de profielschets

Ouders en personeelsleden mogen zich kandidaat stellen voor de MR. In het voortgezet onderwijs zijn dit ook nog de leerlingen. Vaak vinden ouders, personeel en leerlingen de MR wel interessant of denken ze graag mee over de school, maar bestaat er weinig kennis over wat een MR precies is en wat een MR-lid precies als taken heeft. Het kan daarom verstandig zijn om voordat de kandidaatstelling voor de MR begint, als MR een document op te stellen waarin de taken van een MR-lid goed beschreven staan. Net zoals bij het solliciteren op vacatures men een beeld krijgt van wat de vacature inhoudt, krijgen potentiële MR-leden zo een beter beeld wat het MR-lidmaatschap precies inhoudt. Deze profielschets wordt dan samen verzonden met het bericht naar alle ouders, personeelsleden en leerlingen met daarin de kandidaatstellingsperiode en -procedure.

Er zijn verschillende manieren om een profielschets in te vullen. Zo kan worden aangegeven wat er wordt verwacht van een MR-lid. Dit kan zijn aanwezigheid bij vergaderingen, contact onderhouden met de achterban en een constructieve houding tegenover collega-raadsleden en het bevoegd gezag. Ook specifieke kennis van bepaalde onderwerpen, ervaring met vergaderen en samenwerken en het zelf kunnen vormen van een mening kunnen onderdelen zijn van de profielschets. Daarnaast door in de profielschets concreet op te roepen om met eigen ideeën naar de MR te komen, kan een potentiële belangstellende zich kandidaat stellen.

Stap 3: de stemperiode

Als er bij een of meer geledingen meer kandidaten zijn dan beschikbare plaatsen in de MR, dan moet een stemperiode worden georganiseerd. De verkiezingscommissie legt deze periode samen met de kandidaatstellingsperiode van tevoren vast. Alle betrokkenen met actief kiesrecht moeten de kans krijgen om te stemmen op hun kandidaat. Op elke kandidaat mag door de actief kiesgerechtigde maximaal één stem worden uitgebracht. Het is mogelijk om de stemperiode fysiek te organiseren door een stembus op school neer te zetten, maar ook is het mogelijk digitaal verkiezingen te organiseren.

De Wet medezeggenschap op scholen (WMS) biedt bij het invullen van deze procedure veel vrijheid. Wel is een belangrijke wettelijke bepaling dat de stemming bij verkiezing geheim en schriftelijk plaatsvindt. Dit kan dus digitaal (door middel van de unieke inlogcode), maar ook met stemformulieren en een stembus op school. Er is geen minimumpercentage opkomst vereist. Als de door de commissie vastgestelde stemperiode voorbij is, telt de verkiezingscommissie de stemmen en stelt de uitslag vast. Na het vaststellen van de uitslag worden de kandidaten, de MR, het bevoegd gezag en de betrokken geledingen geïnformeerd.

Stap 4: de uitslag

Zodra alle stemmen zijn uitgebracht in de stemperiode, berekent de verkiezingscommissie hoeveel stemmen elke kandidaat heeft behaald. Deze uitslag van de verkiezingen wordt bekend gemaakt bij alle kiesgerechtigden zodat zij in kunnen zien welke kandidaat hoeveel stemmen heeft gehad.

Met de uitslag kan de MR de gekozen kandidaten berichten dat zij zijn verkozen in de medezeggenschapsraad.

Wat als een MR-lid aftreedt?

Het kan zijn dat een MR-lid besluit voor het einde van de raadsperiode af te treden. In dit geval wordt hij of zij vervangen door degene die bij de verkiezingen op de eerstvolgende niet-verkozen plaats is geëindigd. Deze kandidaat vult de resterende tijd van zijn of haar voorganger op tot de zittingsperiode is afgelopen. Indien er bij het aftreden van een MR-lid geen kandidaten ‘reserve’ zijn, worden er tussentijdse verkiezingen georganiseerd. Daarbij gelden dezelfde regels als bij reguliere verkiezingen, alleen is de zittingstermijn verkort, tot aan het einde van de reguliere termijn.

Steeds vaker wordt ook gebruik gemaakt van digitale verkiezingen. Een belangrijk principe is echter de geheimhouding van de stemming en het zorgen dat iedere kiesgerechtigde niet meer dan één stem kan uitbrengen. Dit kan bijvoorbeeld door elke kiesgerechtigde een unieke inlogcode te geven waarmee gestemd kan worden en die na gebruik ongeldig wordt.

Verkiezingen en VOO

Voor MR’s die aan de slag willen met het contact met de achterban, om onder meer zo meer opkomst voor de verkiezingen te bewerkstelligen, kunnen de cursus MR en Achterban volgen. Tijdens de cursus wordt onder meer ingegaan op de wettelijke taken die de MR in dit kader heeft en welke concrete middelen de MR kan inzetten. Ook is het mogelijk om met de VOO de stappen door te nemen die nodig zijn voor het organiseren van goede verkiezingen. Hiervoor kan de MR begeleiding op maat aanvragen.