Interview VOO: Samenwerkingsschool als doel?

In Friesland zijn de afgelopen jaren zo’n dertig formele en informele samenwerkingsscholen ontstaan. Afgelopen zomer wijdde de Leeuwarder Courant een artikel aan de opkomst van samenwerkingsscholen in Friesland. Samenwerkingsscholen zijn scholen waarin naast een openbaar karakter, ook minimaal een andere identiteit vertegenwoordigd is. VOO-voorzitter Marco Frijlink werd gevraagd naar de visie van de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) op deze vorm van onderwijs. Hij gaf aan dat: “als je de doelstelling van de VOO heel platslaat, het hierop neerkomt: kinderen van ouders van alle gezindten gaan samen naar school waar ze er spelender- en lerenderwijs achterkomen wat de verschillen zijn, waardoor ze meer begrip en respect voor elkaar krijgen, wat goed is voor hun persoonlijke ontwikkeling en hun maatschappij bewustzijn, waardoor ze later hopelijk ook beter met elkaar omgaan. Vanuit dit perspectief ben ik wel enthousiast over de samenwerkingsscholen, mits ze goed worden georganiseerd”. 

Naar aanleiding van het artikel in de Leeuwarden Courant kreeg de VOO een tip om eens te praten met Durk Meijer. Meijer geeft leiding aan zowel een christelijke als een openbare school, beide gevestigd in de Wiken in Drachten. Hoewel deze scholen momenteel geen samenwerkingsschool vormen, werd ons verteld dat de school wellicht potentieel heeft voor een dergelijke toekomstige ontwikkeling. De VOO ging op onderzoek uit. Frijlink: “eigenlijk zie je samenwerkingsscholen alleen maar ontstaan als minimaal een van de scholen met opheffing wordt bedreigd. Wij zouden het wel mooi vinden als twee scholen die op zich zelfstandig kunnen voorbestaan, toch onderzoeken of zij niet beter samen kunnen gaan werken.”

Sinds 2019 geeft Durk Meijer leiding aan OBS De Kameleon in Drachten. Begin dit schooljaar kwam daar ook de leiding bij over PCBO Het Mozaïek. Beide scholen zaten al in hetzelfde gebouw, maar een verhoogd stuk op het schoolplein scheidde de christelijke van de openbare school. Dit fungeerde als een fysieke en symbolische grens en stond symbool voor een ‘wij tegen zij’-mentaliteit die daardoor bijna vanzelf ontstond. Toen hij de vraag kreeg leiding te geven over beide scholen stelde hij één voorwaarde: “Ik kom hier heel graag werken, maar alleen als de bulldozer het schoolplein plat maakt.” De bulldozer kwam, het schoolplein werd één, de school werd opener, er is één bibliotheek en gym en de pauzes werden gelijk getrokken voor de leerlingen van beide scholen.

Minder kansenongelijkheid 

Met 43 verschillende nationaliteiten en een schoolgewicht van 39 (De Kameleon) is voor Meijer de uitdaging groot. Toen Meijer startte bij De Kameleon, werden soms kinderen al uit groep 7 naar het praktijkonderwijs gestuurd; ze werden bestempeld als ‘uitgeleerd’, terwijl het ging om kinderen die gedragsmatig ingewikkeld waren, maar op zich best konden leren. “Naar de meester op de basisschool willen deze kinderen nog wel luisteren, maar als ze verdwalen op het Voortgezet Onderwijs (VO) raak je ze kwijt.” Meijer geeft aan dat er ontzettend veel ambitieuze kinderen met veel capaciteit op school zitten. Het VO is vaak niet ingericht op deze groep talentvolle kinderen. Daarom zou Meijer erg graag een tienerschool (10-14) willen hebben, met als bijkomende reden dat je de kinderen dan wat langer onder ogen houdt. Helaas is daar praktisch gezien nu geen ruimte voor. Ook overweegt Meijer in de toekomst een langere schooldag te introduceren, om kinderen ervaringen te bieden die ze normaal gesproken buiten school missen.

Ondanks dat Meijer zichzelf als diep Fries omschrijft, zet hij zich sterk in voor meertaligheid. “Laat naast Nederlands niet enkel Fries de standaard zijn; alle talen van de kinderen verdienen waardering,” benadrukt hij. Dit draagt niet alleen bij aan de eigenwaarde van de kinderen, maar ook aan die van hun ouders. “Er zijn ouders die zich bijna minderwaardig voelen vanwege hun herkomst. ‘Ik mag er zijn, en mijn taal ook’,” zegt hij. Tijdens de Kinderboekenweek werd deze visie in de praktijk gebracht toen ouders van diverse afkomsten voorlazen aan de kinderen.

Armoede op school

Er zitten op school veel kinderen uit gezinnen waarbij de financiën allesbepalend zijn. Alle energie in die gezinnen gaat op aan de primaire levensbehoeftes. Beide scholen zijn aangesloten bij het Jeugdeducatiefonds en ze doen mee met het programma gratis schoolmaaltijden. Inmiddels geven ze daar een andere invulling aan: de ouders krijgen een pasje waarmee ze gratis boodschappen kunnen doen. Er staat bij de entree een permanente ruilbeurs, maar artikelen mogen ook gratis meegenomen worden. Het wijkdeel faciliteert in gratis maandverband en tampons. Ze houden zich ook bezig met huisvesting van de leerlingen; hiervoor maken ze gebruik van brugfunctionarissen. Als kinderen jarig zijn, mogen ze op school trakteren. Mocht dit om financiële redenen niet lukken, dan springt de school bij. Gelukkig komt dit niet of nauwelijks voor.

Samen leren, samen feest

De scholen vieren een feest als Kerst elk op hun eigen manier. Waarbij Het Mozaïek vorig jaar Kerst vierde in de kerk, werd het kerstfeest van De Kameleon anders gevierd. Aan de ouders van alle kinderen werd gevraagd iets lekkers te maken, en het was één groot feest. “We hadden wel 1000 mensen in de school en we hadden een prachtig feest met allerlei nationaliteiten en de daarbij behorende lekkernijen.” Volgens Meijer een prachtige manier om samen feest te vieren. Vanuit de eigenwaarde van het kind is iedereen welkom, en iedereen mag er zijn.

Een stap op weg naar een samenwerkingsschool?

De afgelopen jaren heeft Meijer al flinke stappen gezet richting een samenwerkingsschool. Beide scholen werken intensief samen en verschillen qua inhoud nauwelijks. Het onderscheid zit vooral in de dagindeling: waar de ene school aandacht besteedt aan alle wereldreligies (HVO), ligt bij de andere de focus op het christelijk geloof. Op praktisch gebied groeien de scholen ook steeds verder naar elkaar toe; het Verandercoach programma van Stichting Leerkracht is hetzelfde, net zoals de gebruikte methodes. De studiedagen van de leerkrachten vinden gelijktijdig plaats, evenals de pauzes van de kinderen en onderwijspersoneel. Het Mozaïek en De Kameleon zijn samen Opleidingsschool  waar de PABO-studenten als één team stagelopen op beide scholen.

Op de vraag of de scholen op weg zijn naar een samenwerkingsschool, antwoordt Meijer voorzichtig. Hij voorspelt dat deze ontwikkeling zich zal voortzetten. “Er kunnen en mogen verschillen zijn in het onderwijs, met keuzevrijheid voor iedereen. Of deze verschillen in aparte klassen georganiseerd moeten worden of daarbuiten, is iets om over na te denken,” zegt hij. Voor nu lijkt een samenwerkingsschool te vroeg, maar hij ziet hier in de toekomst zeker kansen in, mede omdat het gebouw er uitstekend voor geschikt is.