Burgerschap: een kwestie van doen

Deze week nam de Eerste Kamer de wet Verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend onderwijs aan. 

De school bereidt kinderen voor op zelfstandig functioneren in onze, soms best wel ingewikkelde, maatschappij. Met al onze verschillen is het elke dag een uitdaging en een opdracht voor iedereen om dat met respect voor elkaar en voor de waarden die aan onze samenleving ten grondslag liggen, te doen.  

Door deze wet is het duidelijk welke rol scholen spelen. Zij moeten leerlingen actief de kennis van onze basiswaarden bijbrengen én de vaardigheden om actief deel uit te maken van onze pluriforme, democratische samenleving. Sterker nog, het bestuur moet ervoor zorgen dat de schoolcultuur deze waarden weerspiegelt en leerlingen de mogelijkheid biedt actief te oefenen, waarbij iedereen zich veilig moet kunnen voelen om zichzelf te zijn. 

Constructief samenleven is niet makkelijk

Feitelijk gaat het om aanpassingen van bestaande wetten, zoals de wet op het primair onderwijs en de wet op het voortgezet onderwijs, die beschrijven wat er van scholen wordt verwacht. Voor geen enkele school is het een makkelijke opdracht. Want constructief samenleven is helemaal niet zo makkelijk als het soms lijkt. Soms lijkt het het makkelijkst om verschillen uit de weg te gaan. Maar op school kan dat niet. Een grote uitdaging voor alle leerlingen, leerkrachten en OOP.

Tools en methodes

Om hen hierbij te helpen hebben de VOO en VOSABB ter inspiratie en ondersteuning de website openbaaronderwijs.nu gemaakt, waarop tal van methodes en tools te vinden zijn die kunnen worden gebruikt om handen en voeten te geven aan de burgerschapsopdracht.

Podcast VOO

Mijn collega’s Evita en Inge maken een prachtige podcast waarbij de praktische aspecten van burgerschap, inclusiviteit, en diversiteit vanuit allerlei gezichtspunten worden behandeld. Onderzoekend en open, omdat er nu eenmaal zelden simpele oplossingen voor ingewikkelde vraagstukken bestaan. Burgerschap op school is een kwestie van doen. De VOO ondersteunt daar graag bij. 

De wetswijziging

Vaak zijn wetswijzigingen moeilijk leesbare stukken, maar deze keer is de tekst klip en klaar. Ter illustratie de wijziging van de wet op het voortgezet onderwijs: 

 
Artikel 17 komt te luiden:  

Artikel 17. Actief burgerschap en sociale cohesie  

1. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:  
   a. het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens, en het handelen naar deze basiswaarden op school;  
   
   b. het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de pluriforme, democratische Nederlandse samenleving; en
     
   c. het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.  

2. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden en draagt voorts zorg voor een omgeving waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in het eerste lid, onder c, genoemde verschillen.