VOO over Staat van het Onderwijs: “Alleen problemen benoemen is niet genoeg”

In de Staat van het Onderwijs 2023 schetst de Inspectie voor het Onderwijs opnieuw een verontrustend beeld. Het gaat niet goed met ons onderwijs. Dat is niet verrassend en bleek ook al uit voorgaande edities. Toch ontbreken in het rapport vaak de analyse, de verbanden tussen geconstateerde tekortkomingen en daarmee ook de aanzet voor oplossingen. Het is terecht en begrijpelijk dat de Inspectie alleen conclusies trekt die gebaseerd zijn op onderzoeksresultaten. De Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) zou graag zien dat de Inspectie het onderzoek voortaan zo inricht dat de Staat van het Onderwijs niet alleen problemen signaleert, maar ook vaker aan oplossingsrichtingen bijdraagt. 

Het rapport van het interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) Koersen op kwaliteit en kansengelijkheid en rapporten van de Onderwijsraad bieden daarvoor ook aanzetten. Het zou goed zijn al die inzichten met elkaar te verbinden en snel werk te maken van beter onderwijs. De aandacht lijkt op dit moment vooral uit te gaan naar discussies over governance en sturing. Maar uiteindelijk telt alleen wat er in de klas gebeurt, welk onderwijs die sturing oplevert. Voor leerlingen en ouders is belangrijker dat er gelijke kansen en kwalitatief goed onderwijs zijn dan wie daar precies over beslist. Om goed aan te sluiten bij de specifieke omstandigheden op een school is de betrokkenheid van leerlingen en ouders van groot belang. Dat geldt zeker ook als er vanuit het Ministerie sterker gestuurd gaat worden. 

Vanuit dat perspectief ziet de VOO in de Staat van het Onderwijs 2023 enkele aangrijpingspunten voor verbeteringen die ook op korte termijn haalbaar zijn: 

• Het lerarentekort is een hardnekkig en niet snel oplosbaar probleem. Het rapport laat echter ook zien dat het tekort ongelijk verdeeld is. Het speelt het sterkst op scholen waar leerlingen juist veel aandacht nodig hebben. Dat vraagt gerichte maatregelen om het tekort eerlijker te spreiden en werken op die scholen aantrekkelijker te maken.  
• Het rapport signaleert dat lerarenopleidingen onvoldoende aandacht besteden aan samenwerking met ouders. Dat is een gemiste kans, omdat ouderbetrokkenheid bijdraagt aan goed onderwijs. Meer aandacht hiervoor zou ook weleens een positief effect kunnen hebben op het grote verloop onder startende leraren. 
• Meerjarenbegrotingen blijken vaak niet expliciet gekoppeld aan strategische doelen, het zijn beleidsarme stukken. Daar ligt een taak voor medezeggenschapsraden, die adviesrecht hebben op het meerjarig financieel beleid en daarbij aan zouden kunnen dringen op heldere doelstellingen op het gebied van onderwijskwaliteit. Door daarnaast in de Wet medezeggenschap scholen (WMS) instemmingsrecht toe te kennen op de jaarlijkse begroting kan deze rol van de MR verder versterkt worden: meedenken over de lange termijn en toetsen of langetermijndoelen ook zichtbaar zijn in de begroting voor het komende jaar. 
• De resultaten van leerlingen met een migratieachtergrond verbeteren: de doorstroom mavo-havo en havo-vwo neemt toe, maar er is nog altijd een lager slagingspercentage, meer doublures en hogere ongediplomeerde uitstroom. Veel rapporten en deskundigen pleiten met het oog op grotere kansengelijkheid al jaren voor latere selectie in het voortgezet onderwijs. In vergelijking met veel andere landen is in Nederland de selectie eerder en zijn de prestaties slechter. De minister schuift dat op de lange baan, maar zou later selecteren nu al kunnen stimuleren. Dat is ten onrechte een politiek taboe, vaak onderbouwd met karikatuurbeelden van de ooit mislukte middenschool.  
• Alle inspanningen zouden erop gericht moeten zijn om in de volgende Staat van het Onderwijs het begin van een kentering te zien, op weg naar herstel van de onderwijskwaliteit. 

Lees hier het Rapport De Staat van het Onderwijs 2023