Column: Seizoensarbeiders

Er zitten vier apen in de ruimte. Midden in die ruimte is een laddertje naar boven. Bovenaan het laddertje zit een knop en als die ingedrukt wordt, dan krijgen alle apen een stroomstoot. De apen komen erachter dat ze niet op de knop moeten drukken en maken gezamenlijk de regel dat ze niet meer op het laddertje naar boven klimmen. Doet een aap dat wel, dan krijgt deze klappen van de andere apen.

Nu wordt er één aap vervangen voor een andere aap. Deze wil omhoog klimmen, maar wordt tegengehouden vanwege de regel. Zo worden één voor één alle apen vervangen. Het eindresultaat is dat er geen aap meer op het laddertje klimt en ze elkaar tegenhouden als er toch eentje naar boven klimt. Belangrijker is: geen van de apen weet nog waarom de regel dat je niet naar boven mag klimmen, is ingesteld. Maar allemaal houden ze elkaar aan deze regel.

Ik weet niet meer waar ik dit verhaaltje heb opgepikt, maar het is zo kenmerkend voor het onderwijs.

Dit schooljaar had ik het geluk gehad om samen met twee andere collega’s een middelbare school te kunnen opbouwen. Bijzonder aan het schoolconcept is dat we heterogene klassen hebben met evenveel vmbo-, havo- en vwo-leerlingen en dat we elke week een ander project draaien waarin alle vakken zijn geïntegreerd. We hebben dus geen afzonderlijke vakken meer. Het is echt heel bijzonder dit mogen doen. Er was nog niks, dus we kunnen alles opzetten zoals we willen. We proberen alleen nog regels en beleid op te stellen als het nut heeft.

Leerlingen veranderen binnen een halfjaar in cijferjunks

Terug naar de vergelijking met de apen en hun regel. In dit geval de regel over het geven van cijfers. Ooit was het nodig om de leerlingen een cijfer te geven, vast en zeker, maar tegenwoordig verandert het de leerlingen die van de basisschool afkomen binnen een halfjaar in cijferjunks. Ze leren niet meer voor zichzelf maar voor het cijfer. Halen ze een hoog cijfer, dan denken ze dat ze alles beheersen: halen ze een laag cijfer, dan vinden ze het vak stom en raken ze gedemotiveerd. Halen ze een gemiddeld cijfer, dan zijn ze er klaar mee. Vervolgens willen de ouders niet weten wat de leerlingen geleerd hebben, maar wat voor een cijfer ze hebben gehaald en of dat niet hoger had gekund. Zijn de leerlingen in de derde en vierde klas van de bovenbouw aangekomen, dan zijn ze bijna allemaal seizoenwerkers geworden die een cyclus van vier of vijf weken niks doen, dan in de week voor de toetsenweek mopperen en tijdens de toetsenweek heel hard werken voor cijfers.

Weten wij in het onderwijs nog waarom we cijfers geven? Of zijn we net als die apen? Ik denk dat we goed moeten nadenken welke gewoontes en regels we hebben. En wellicht kunnen we er dan mee stoppen om van onze leerlingen cijferjunks te maken.

Bas Huijbers (41) is vader van drie kinderen en docent bij Vox-klassen, een nieuw onderwijsinitiatief waar leerlingen van vmbo t/m vwo aan uitdagende leerprojecten werken. Vox is een initiatief van de openbare scholengroep Voortgezet Onderwijs van Amsterdam.

Meer Bas? Bekijk ook zijn blog op bashuijbers.blogspot.nl