Minister noch school kan scholier staken verbieden

Op 5 februari 2019 publiceerde De Volkskrant dit opniniestuk van onze directeur Marco Frijlink.

Belgische ‘klimaatspijbelaars’ in Brussel, 24 januari 2019. Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Donderdag 7 februari gaan scholieren demonstreren in Den Haag om hun zorg over en betrokkenheid bij het klimaatvraagstuk een gezicht te ­geven. Een heuse klimaatstaking, of zoals anderen het framen: klimaatspijbelen?

De ophef die hierover is ontstaan, gaat over de vraag of scholieren een dergelijke demonstratie tijdens schooluren mogen bijwonen, of niet. Het lijkt dat de meeste scholen toestemming geven, waarbij de leerlingen moeten bewijzen dat ze aan de demonstratie hebben deelgenomen. Anderen daarentegen, onder wie de minister van Onderwijs, Arie Slob, vinden dat scholieren best mogen staken, maar niet op een schooldag. ‘In dit land moeten leerlingen aan de leerplicht voldoen. Daar houden we de leerlingen en de scholen ook aan’, aldus de minister die van mening is dat scholen klimaatstakende kinderen moeten melden bij de leerplichtambtenaar.

Eerst maar even de feiten: volgens de Leerplichtwet hoeven scholen kinderen onder de 18 die een dag verzuimen niet te melden bij de leerplichtambtenaar. Dat is pas voorgeschreven wanneer er sprake is van minimaal zestien lesuren verzuim binnen een periode van vier weken. Dat zal betekenen dat in het gros van de gevallen naar aanleiding van de staking van komende donderdag wat de leerplicht betreft geen actie nodig zal zijn.

Ongemakkelijke positie
Dat betekent dat de minister er niet over gaat, maar de school ook niet. De leerlingen kunnen besluiten te staken en moeten daar hoogstens een goed gesprek met hun ouders over voeren. Uiteraard moeten ze dan wel rekening houden met eventuele sancties die de school hun kan opleggen wegens ongeoorloofd verzuim. Maar dat hoort erbij. Werknemers die staken krijgen ook te maken met sancties (geen salaris doorgaans).

Op dit moment gaat veel discussie erover of scholen al dan niet toestemming moeten geven voor deze scholierenstaking, en dat is niet verstandig. Door toestemming te geven ­halen de scholen direct de angel uit de staking, die daardoor verwordt tot een extracurriculaire activiteit, waar de school meer nog dan de leerlingen zelf verantwoordelijkheid voor gaat dragen.

Het brengt de scholen ook in de ­ongemakkelijke positie dat ze de ­reden voor de ‘staking’ inhoudelijk moeten gaan beoordelen, zoals bleek toen de rector van het Vossius Gymnasium werd geïnterviewd over de toestemming die hij had gegeven. Desgevraagd gaf hij toe dat hij die toestemming waarschijnlijk niet had gegeven als het om een demonstratie tegen bijvoorbeeld asielzoekers was gegaan.

Actief burgerschap
Scholieren kunnen gaan staken voor een zaak die zij ­belangrijk ­genoeg vinden. Dat gebeurde overigens wel eerder: in 1910 voor het eerst gedocumenteerd, omdat Prinsessedag geen officiële vrije dag was. In 1973 was er zelfs een scholieren­staking van enkele dagen tegen het ­beleid van de Verenigde Staten in de Vietnamoorlog. Goede kans dat mensen die nu schande spreken van de scholieren die zich druk maken om het klimaat daar toen aan hebben deelgenomen.

Voor scholen ligt er een mooie kans om een betekenisvolle invulling te ­geven aan een eventuele sanctie voor stakende scholieren. Ze kunnen hen bijvoorbeeld een schoolbreed klimaatdebat laten organiseren, uiteraard buiten de reguliere lestijd. Zo blijft iedereen in zijn rol en leren scholieren de werkelijke betekenis van verantwoordelijkheid nemen.

Als Vereniging Openbaar Onderwijs lijkt het ons een prachtige kans voor jongeren om ook deze kant van actief burgerschap te ontdekken en te ontwikkelen.